Rum Siyasileri Tanımak (3/9)

Kıbrıs Rum siyasi partileri içinde şimdilik ikinci en büyük siyasi parti ve ana muhalefet partisi AKEL'dir. DISY ve AKEL'in taraftarları sayıca birbirlerine çok yakın olduğundan zaman zaman iktidar ve muhalefette yer değiştirirler ve bazen AKEL iktidarda, DISY muhalefette, bazen de DISY iktidarda, AKEL de muhalefette yer alır.

Çalışan Halkın İlerici Partisi (AKEL)

Siyasi Yelpazedeki yeri: Marksist- Leninist Komünist Parti

Dünya üzerinde komünizm doktrinlerine sıkı sıkı bağlı olan ve halâ daha komünizmden vazgeçmemiş ender siyasi partilerden bir tanesidir.

AKEL (Çalışan Halkın İlerici Partisi), 1926 yılında, Yunanistan ile Kıbrıs’ın birleşmesi ülküsü olan Enosis’i savunan Yunan (Helen) Milliyetçilerine ve bu düşüncedeki siyasetçilere karşı “Kıbrıs Komünist Partisi” adı altında kurulmuş olan partidir.

İngiliz Sömürge döneminde Vali Konağı’nın ve Valinin arabasının yakılması ile sonuçlanan 1931 isyanından sonra Birleşik Krallık Koloni İdaresince adada uygulamaya konan sıkıyönetim nedeni ile tüm siyasi parti, dernek, birlik ve sivil toplum örgütlerinin faaliyetlerinin yasaklanması nedeni kapanmak zorunda kaldı.

1939 yılında başlayan İkinci Dünya savaşında, Birleşik Krallık Koloni İdaresinin Kıbrıslı Türk ve Rumları çok düşük ücretlerle çalıştırmasını önlemek için 14 Nisan 1941 tarihinde sendikalaşma maskesi altında AKEL ismiyle tekrar kuruldu. Destekçileri de o dönemde Yunanistan’ı ele geçirmek isteyen komünist kuruluşlar ve Rusya oldu.    

1950’li yıllarda dünyanın iki kutuplu olmasından istifade eden Makarios, hem batıdan hem de Ruslardan menfaat sağlamak için başarılı bir Bizans taktiğini uygulamaya koydu. Açıkça ikiyüzlü bir politika uygulayarak BM Güvenlik Konseyi daimi üyeleri olan ABD'ye ve SSCB’ne ayrı ayrı yaklaşıp her iki tarafı da diğerini desteklemekle ve Doğu Akdeniz'de üs vermekle tehdit edip, şantaj yaptı.

Makarios ayni zamanda EOKA için sağlamak istediği silahları, SSCB’ne yakın duruşu ile bilinen Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdulnasır’dan ve Çekoslavakya’dan temin etmek yoluna gidince Marksist- Leninist bir parti olan AKEL de, SSCB’nin onayı ile sağcı Makarios’a destek vermek zorunda kaldı. 

1966 yılında Makarios, AKEL’in tam desteği ile Rum Temsilciler Meclisinden ENOSİS kararını “oybirliği” ile geçirdi.

15 Temmuz 1974 sabahına gelindiğinde adada sağcı EOKA B’ciler, Makarios’cular, AKEL’ciler ve Milliyetçi Sosyalistler olmak üzere birbirine hasım dört ana siyasi grup bulunmaktaydı.

1955-58 yılları arasında EOKA’nın silahlı eylemlerinde görev alan AKEL, 1970’li yıllarda Grivas tarafından hayata geçirilen EOKA B’yi hiç desteklemedi ve tam aksi bir duruşla da karşı çıktı.

Bu nedenle de 15 Temmuz 1974 darbesinde, Yunan Milliyetçisi olan EOKA B’ciler yüzlerce AKEL ve darbe yaptıkları Makarios taraftarını kurşuna dizerek bu kararlarının intikamını aldılar. 22 Mayıs 2011 Kıbrıs Rum temsilciler Meclisi seçimlerde aldığı yüzde 32.67 oy ile 56 sandalyelik Rum Meclisinde 19 sandalye sahibi oldu. Günümüzde Kıbrıs Rum Temsilciler Meclisinde Ana Muhalefet partisi konumundadır.  

Kıbrıs Rum tarafındaki "Siyasi Yapılanmayı" ve Kıbrıslı Rumların Kıbrıs konusuna bakışını anlatan bu yazı dizisi devam edecek…

Prof. Dr. Ata ATUN

ata.atun@politikadergisi.com