Yakın Gurbetin Yolcuları

   Ben, önce Türkiyeliyim; sonra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti aşığıyım ve bir Hataylıyım. Kıbrıs'ta yaşayan, büyük çoğunlukta hemşehri kitlesine sahip olmak tabii ki onur verici bir durum. Tabii, iyi olarak nam salanlar kadar, kötü olarak prestij kaybedenler de mevcut. Ama çoğu durumda da adlarının çıktığının bilincindeler. En çok adı çıkan ilçelerinin adı ise Reyhanlı. Ben ise siyasetiyle, samimiyetiyle, en güzel dil argümanlarıyla ünlü Kumlu ilçesi aşığıyım ve oralıyım. Onlar yurdum insanı, onlar hemşehrilerim ve ben onlarla varım. İyi eylemlerinin ve çok kültürlülüklerinin zenginliği onların, yani hemşehrilerimin yüzüne yansıyor. Bunu en güzel, Serhat İNCİRLİ,  Kıbrıs Gazetesinde anlatıyor. (30 Kasım 2008)

<?xml:namespace prefix = o /> 

"ONLAR REYHANLILI"

   Hatay'da herkesin "Kıbrıs'la bağı" da var... Yolda belde kime sorsak, "Haaa Teyzemgil orada", "Bizim yeğenler orada" diyenler çok... Antakyalılar, Kıbrıs'ta "Hataylıların" kötü bir "nam" saldığından da haberdar! Üstelik bundan çok da üzüntü duyuyorlar... Ve Antakyalıların savunması da hazır: "Onlar Reyhanlılı!!!"...

   Kıbrıs'ta Hatay'dan önce "Hataylıları" tanıdık... Pek iyi bir tanışma olmadığını söylemek yanlış olmaz... Ya da pek iyi bir tanışıklık dönemi geçirdiğimizi söyleyemeyiz... Kuzey Kıbrıs'ta büyük çoğunluğu "KKTC vatandaşı" olmayan, özellikle de "batan inşaat sektörü"nde çalışan önemli bir "Hataylı" nüfus yaşadığı konusunda herkes hemfikirdir sanırım... Kimi Hataylıyı bahçemizde çalışırken, kimisini "evde temizliğe gelen kadın" olarak da tanıdık... Hep yoksul, hep çok çocuklu, hep esmer tenli, hep kısa boylu ve erkekleri hep bıyıklı gördük... "Hataylı" dendi miydi de ne yazık ki hep ön yargılı davrandık ve negatif bir "bakış" salladık o yöne doğru...

   Şimdi Pegasus Hava Yolları haftada üç kez Ercan ile Hatay arasında hava taşımacılığına başladı... Bu seferlerden biriyle, bizler de Hatay'ı iki günlüğüne gezme fırsatı bulduk. Aslında "Hatay"ı değil, Hatay'ın merkez ilçesi Antakya'yı gezdik...

   İzlenimlerimizi, derlediğimiz bazı bilgileri ve fotoğrafları sizlerle paylaşmak istedik.

   Hatay ve Antakya

   Hatay ve Antakya arasındaki fark nedir? Hep duyarız bunu değil mi? İzmit ve Kocaeli gibi.. Biri, "ilin adı"dır... Öteki ise bu il sınırlarındaki "merkez ilçenin" adı... Hatay da, Türkiye Cumhuriyeti'nin en güneydeki ilidir. Antakya ise bu ilin "merkez ilçesi"... Valilik, emniyet müdürlüğü bu ilçededir. Yani "devletin temsiliyeti" Antakya'dadır...

   Hatay'ın doğusunda ve güneyinde Suriye, batısında Akdeniz, kuzeybatısında Adana, kuzeyinde Osmaniye ve kuzeydoğusunda Gaziantep bulunur. Toplam nüfusu 1 milyon 386 bin 224'tür.

   En başta belirtmemiz gereken şudur: Hatay Türkiye'nin en önemli eski yerleşim yerlerinden biridir. İstanbul ve Mardin'den sonra da en zengin tarih ve kültür mirası ile en zengin etnik yapıya sahip olduğunu unutmamak lazım... Yapılan arkeolojik araştırmalarda milattan önce 100.000 ile 40.000 yılları arasına tarihlenen bulgulara ulaşılmıştır. İl toprakları ilk Tunç Çağı'ndan itibaren Akat Beyliği ve M.Ö. 1800-1600 yıları arasında Yamhad Krallığı'na bağlı bir beyliğin sınırları içerisinde yer almıştır. Daha sonra M.Ö. 17. yüzyıl sonlarında Hititler'in ve M.Ö. 1490 yıllarında Mısır'ın egemenliğine girmiştir. Ardından Urartular, Asurlular ve Persler'in egemenliğine girdi.

   M.Ö. 300 yılında Antakya kurulmuş ve kent hızla gelişmiştir. Kent M.Ö. 64 yılında Roma İmparatorluğu'na katılmış ve imparatorluğun Suriye eyaletinin başkenti olmuştur. İslam ordusu tarafından fethedilmiş, Emevi ve Abbasi egemenliğinde kalmıştır. Daha sonra 877'de Tolunoğulları'nın fethettiği topraklar sırayla Ihşitler ve Selçuklular tarafından yıkılan Halep merkezli Hamdanoğulları (Beni Hamdan/Hamdânîler) egemenliğine girdi. 969 yılında Bizans İmparatorluğu'nun topraklarına katılan il 11-12.yüzyıllarda Haçlı Seferleri sırasında da önemli rol oynamıştır. Antakya Memlûk Devleti tarafından Haçlıların elinden alınmıştır(18 Mayıs 1268).

   1516'da Yavuz Sultan Selim bu toprakları ele geçirmiş ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi başlamıştır. Memlûk Devleti'nden zapt edilen Antakya, Osmanlı İmparatorluğu'nda önce Halep'e bağlı bir sancak ve daha sonra kaza olarak yönetilmiştir.

   Hatay'dan Halep'e 1 saat

   Bu arada belirtelim; Halep, Antakya'ya bir bilemediniz bir buçuk saat uzaklıkta, Ortadoğu'nun en önemli alış veriş merkezlerinden biridir ki; Hatay üzerinden Halep'e geçip bu görkemli tarihe sahip kenti görmek de ileriki aşamamız olabilir... Tur operatörleri, Antakya - Halep'i birlikte kapsayacak paket tatiller hazırlayabilir...

   Evet, Osmanlı yönetiminde kalmıştık... Osmanlı İmparatorluğu'nun Hatay'daki hakimiyeti 1918 yılına kadar devam etti.

   Mondros Mütarekesi'nden sonra Fransız işgaline uğrayan ve 1921 yılında Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında kalan Antakya, İskenderun ve havalisinde İskenderun Sancağı adıyla bir yönetim kuruldu. 2 Eylül 1938'de bu Sancak'ta kurulan "Hatay Cumhuriyeti"nin Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen, Başbakanı Abdurrahman Melek, Meclis Başkanı Abdülgani Türkmen, milli marşı İstiklal Marşı olmuştur.

   Hatay Devlet Meclisi 23 Haziran 1939 yılında Türkiye Cumhuriyeti'ne ilhak kararı almıştır. 23 Temmuz 1939'da "Hatay" adıyla bir vilâyet olarak Türkiye Cumhuriyeti'ne katılmıştır. Belirtmekte fayda var... 1939 yılına kadar Hatay'da Fransız askerleri de kalmıştır...

   Dünyanın en zengin mozaik koleksiyonu

   Tarihi ve turistik mekanlar açısından da zengin olan ilde dünyanın ikinci büyük mozaik koleksiyonunu barındıran Hatay Arkeoloji Müzesi bulunmaktadır. (En zengin koleksiyonun Tunus'ta olduğu kabul ediliyor)... Dünyanın ilk mağara kiliselerinden biri olan Saint Pierre Kilisesi Hıristiyanlarca hac yeri olarak kabul edilmekte ve her yıl burada 29 Haziran günü Katolik Kilisesi'nce ayin düzenlenmektedir. Bu kilisenin önemi de bizim Kıbrıs'ta da iyi bilinen St Barnabas veya St Mamas gibi önemli Hristiyanlık dini karakterlerinin bu kilisede liderlik - önderlik yapmış olmasıdır... Şiddetle görmeniz tavsiye edilir...

   Hatay, Türkiye Cumhuriyeti'nin en kozmopolit illerinden de birisidir, hatta belki de başında gelenidir...

   Çok uzun bir süre boyunca bir arada yaşamayı öğrenmiş etnik kökenleri, dinleri farklı birçok topluluğa ev sahipliği yapan Hatay ili UNESCO tarafından barış kenti de seçilmiştir. Çok kültürlü yapısını tarih boyunca korumuş olan ilde aynı ulusa mensup birden fazla dini cemaat bulunmaktadır. En büyük nüfusa sahip Alevi Araplar ve Sünni Türklerin yanında, Alevi Türkler, Alevi Kürtler, Sunni Kürtler, az da olsa Sünni Araplar, Hıristiyan Ortodoks ve Hıristiyan Protestan Araplar, Maruni Araplar, Museviler, Ermeniler ve diğer küçük topluluklar Hatay'ın çok kültürlü yapısının dinamiklerini oluştururlar. Maruni dedik bilmem dikkat ettiniz mi? Maruniler, bizim "Maronit"lerimizden başkası değildir...

   Sadece Maronit'lerimiz değil, mesela Kıbrıs'a özgü düğün pilavı herse de önemli benzerliğimizdir... Bizim herse, Hatay'da "Hırısi" diye bilinmektedir ve önemli bir yemek kültürü parçası sayılmaktadır... Bir "aşırı benzerlik" de, Beşparmak Dağları'nın "görüntüsü" ile Antakya'yı eteklerinde ağırlayan Habib Neccar Dağı'nın inanılmaz benzerliğidir... "Hani, Kıbrıs İskenderun Körfezi'nden koptu" deniyor ya; dağların benzerliğinin bunu kanıtladığını söylemek de sanırım yanlış olmaz"...

   Hatay'ın ekonomisi tarım, sanayi ve ticarete dayanır.

   İskenderun Körfezi'nde bulunan İskenderun Demir ve Çelik İşletmesi, Türkiye'nin kuruluş tarihi itibari ile üçüncü, uzun mamul üretimi açısından ise en büyük entegre tesisidir.

   1.4 milyonluk bir nüfus

   İl nüfusu 2007 sayımına göre 1.386.224 kişidir. Bu nüfusun 681.665'i şehirlerde, 704.559'u köylerde yaşamaktadır. Kilometrekareye düşen nüfus yoğunluğu 256,6'dır. Nüfus artış hızı yaklaşık olarak %1.2'dir.

   İlin Antakya, Altınözü, Belen, Dörtyol, Erzin, Hassa, İskenderun, Kırıkhan, Kumlu, Reyhanlı, Samandağ ve Yayladağı olmak üzere 12 ilçesi vardır.

   Akdeniz'deki önemli bir liman şehri olan İskenderun ve merkez ilçesi Antakya, ilin en büyük iki yerleşim yeridir.

   2007 yılının istatistiklerine göre ilde 16 anaokulu; 147 lise, meslek lisesi, Anadolu lisesi ve dengi okul; ve 635 ilköğretim okulu bulunmaktadır.[4] İlköğretim okullarında 9.045 öğretmen 232.191 öğrenciye, liselerde ise 3.325 öğretmen 56.841 öğrenciye eğitim vermektedir.[4] Bu verilere göre ilköğretim okullarında öğretmen başına ortalama 25.7 öğrenci, liselerde ise öğretmen başına ortalama 17.1 öğrenci düşmektedir.

   İlin yüksek öğretim merkezi 10 Kasım 1992'de faaliyete geçen Mustafa Kemal Üniversitesi'dir. Üniversite kurumları dokuz fakülte (eğitim, fen edebiyat, güzel sanatlar, iktisadi ve idari bilimler, mühendislik mimarlık, su ürünleri, tıp, veterinerlik, ziraat), üç enstitü (fen bilimleri, sağlık bilimleri, sosyal bilimler), dört yüksekokul (beden eğitimi, sağlık, sivil havacılık, turizm işletmeciliği ve otelcilik), yedi meslek yüksekokulu ve sekiz araştırma ve uygulama merkezinden oluşmaktadır. 2006-2007 öğretim yılı itibarıyla üniversitede 708 akademik personel, 575 idari personel ve 14.439 öğrenci bulunmaktadır.

   Hatay'ın Türkiye Futbol Federasyonu 2. Lig'de oynayan İskenderun D.Ç ve 3. Lig'de oynayan Hatayspor olmak üzere iki profesyonel futbol kulübü vardır.

   Amik Ovası ilin en önemli düzlüğüdür ve bu topraklarda tarım oldukça gelişmiştir. Diğer önemli düzlükler Dörtyol Ovası, Arsuz, Payas, İskenderun ve Erzin Ovası'dır.

   Hatay'ın en önemli akarsuyu olan Asi Nehri, Lübnan Dağları ve Anti-Lübnan Dağları arasındaki Bekaa Vadisi'nde kaynayan akarsuların birleşmesiyle oluşur, Suriye topraklarından geçerek ilin güneydoğu sınırlarından girer ve Samandağ yakınlarında delta oluşturarak Akdeniz'e dökülür.

   Sakal tıraşını sevmeyen erkekler

   Evet, Pegasus Hava Yolları perşembe, cuma ve pazar günleri olmak üzere haftada üç gün Hatay'a sefer düzenliyor... Hatay Havaalanı'nı görenler, Ercan Havaalanı'nın Los Angeles'ta bir havaalanı olduğu hissine kapılabilir... Hatay Havaalanı yeni bir "terminal" binasına sahip ama bu terminal binasının "bir Boeing 747 dolusu yolcuyu" sığmadığı da bir gerçek!

   Antakya'da birkaç ana cadde dışında kalan bölgeler son derece "eski"... Eski dedik diye illaki "tarihi" ya da "otantik" bir "hoşluk" aramayın... Elbette bunlar çok! Yani "fotoğraf çekeceğim" diyenler için muhteşem "otantik" görüntüler mevcut ama "Avrupa" veya "Modern yaşam" standardında bir "temizlik" aramayın sakın... Sokak araları, iş yerleri yağmur yağmadığında toz - toprak, yağmurdan sonra ise çamur içinde...

   Hatay'da herkesin "Kıbrıs'la bağı" da var... Yolda belde kime sorsak, "Haaa Teyzemgil orada", "Bizim yeğenler orada" diyenler çok... Antakyalılar, Kıbrıs'ta "Hataylıların" kötü bir "nam" saldığından da haberdar! Üstelik bundan çok da üzüntü duyuyorlar... Ve Antakyalıların savunması da hazır: "Onlar Reyhanlılı!!!"...

   Ziyaret ettiğimiz bir camide namaza hazırlanan bir kişi, "Sohbet günlerimizde Kıbrıs'a giden Hataylıların orada kötü bir isim yaptığı konusunu da konuşuyoruz ve bizi rezil ettiklerinin farkındayız, hocamız bize bu konuda vaaz veriyor" diyor...

   Hatay'ı anlatmak olmaz... Antakya'yı, tarihi ve kültürel zenginliği mutlaka görmek lazım... Bizim tavsiyemiz mi?

   Oteller şahane... Belirtmeye gerek yok... Oldukça kaliteli otellerde, geceliği 200 YTL'ye kalabilirsiniz.. Eh bir o kadar da uçak biletiniz tutacak... Alın elinize fotoğraf makinenizi de... Hediyelik falan da alacaksınız, mutlaka revani yiyeceksiniz bir yerlerde... Taksi parası da olmalı... Eh işte; bir bin ya da bin 500 YTL ile perşembe gidin; pazar geri dönün... Ama Hatay'ı görün... Bol bol fotoğraf çekersiniz... En çok da, sakal tıraşı olmayı pek sevmeyen erkeklerin fotoğraflarını…

iletisim@politikadergisi.com

[Bu yazı, Politika Dergisi Sayı 10’da yer almıştır. Tüm fazladan özellikleri ile özgün sayıyı indirmenizi öneririz. Sayı 10’u indirmek için buraya tıklayınız. ]