Liberalizmin Keskin Kokusu

Aslında her şey, ileriye hareket edememenin zorunlu tezahürü olarak başladı. Türkiye solunun en aksiyonlu ve de sert, güçlü döneminde, yetmişlerde, mücadelenin bir yerinde, tıkanma yaşanıyor; devrimin, o denli yakınken uzak görünmesi, çelişki sahiplerini, iyi veya kötü niyetle, bir sorgulamaya itiyordu. Acaba bir eksiklik, yanlışlık mı vardı; yoksa, daha kötüsü, yolumuz, kılavuzumuz mu sakattı? Bir teori olarak Marksizm, yapısal anlamda bozukluklar mı içeriyordu?

Soru sormak iyidir, zihni çalıştırır; fakat, anlamsız veya cevabını kendinden önemsiz kılan sorular kötüdür; asıl niyeti yok edip içerideki yabanıl dürtüleri harekete geçirir. İlkel benlik böyledir, rahatsızlık verir; süperegonun sığınaklığını kabul etmez; isyanı ve de sorgulamayı köreltir, mantıksızlığa demirlemeye yol açar. Buradan, bu psiko-loji ile yürüyenler, ayaklarını siyaset zeminine basıyor iseler hele, sonuç bellidir; geçmişe küfür, geçmişe sahip çıkana hakaret, eski dosta iftira…

Türkiye solunun yakın tarihi, tartışılacaksa, buradan başlanmalı. Zira, ne yaparsanız yapın, mevzu, bir vakit sonra, bilimsel siyasetten kopuyor ve gelip buraya dayanıyor. İdeolojik referanslar, teorik polemikler, siyasi çözümlemeler; bunların hiçbiri, örneğin “12 Eylül”den bu yana neden henüz toparlanamadığımızın yanıtına, bizi götüremiyor. Burada, asıl konumuz bu olmadığından, ve de, bu tezlerle bir tartışma daha kapsamlı bir çaba gerektirdiğinden; şimdilik, konunun kıyısından geçiyor; ve bundan sonra, derinliksiz ve sadece siyaseten, “liberalizmin keskin kokusu”nun, genel manada nasıl dalga dalga yayılıp güçlendiğinin kısa notlarını düşüyoruz.

Yenilgiden, 12 Eylül darbesinden sonra; birileri, birkaç yıl evvelki soruları yinelemeye başladı. Öyle ya; “kaba Marksistler”, “Stalinciler”, “Maocu Bozkurtlar”, “kırcılar-kentçiler”; topyekûn, zindanlarda idiler ve “meydanlar boştu”. Artık, rahat rahat sorular sorup bunları kendi kendilerine cevaplayabilirlerdi; içine filozof kaçmış, entelektüel solcular. Zaman ve mekân müsaitti; bin, iki bin satan, Batı’dan kopya dergilerinde yazdıkları doğru çıkmıştı ne de olsa; sosyalistler, onları dinlememiş ve kaybetmişlerdi. Oysaki; kadın, çevre, Kürt, Alevi, eşcinsellik gibi konulara kafa yorsalardı bu ortodoks solcular; böyle mi olurdu hiç? Devir eski devir değildi, anlayamadılar!

Doksanlara gelindiğinde; içeriden çıkanlar, yurda geri dönenler, dışarıda kalıp kaçak yaşayanlar; bambaşka bir göğün altında buldular kendilerini. Her şey değişmişti, eski yoktu artık. Yüz binlerce satan dergi, gazeteler; milyonlarca üyeli sendikalar, sokak gösterileri, grevler… Bunların hepsi, fiilen sona eren önceki yüzyılda kalmıştı. Üstelik, dünyanın yarısına, güç, nüfus ve ideoloji anlamında sahip bulunan; ilk işçi devleti de büyük şangırtılarla tuz buz olmuştu. O malum ve meşhur soru geri geldi: “Ne yapmalı?” bunu tamamlayan ve daha önemli bulduğum diğer soru da gecikmedi: “Nasıl yapmalı?”

Görüldüğü üzere, yine sorular ve sorular. Şair, doğru soruların tüm duvarları yıkabileceğini söylüyordu; Türkiye solcuları, duvarları bir bir üstüne yıktı, yanlış sorular sorarak. Heyhat, seksenlerde doğmuş, orta yaşlılığa doğru ilerleyen bizim kuşak sosyalistler; üstümüzdeki yıkıntıdan birkaç tuğlayı dahi kaldırabildiğimizde, ne çok sevindik! Ne çok sevindik, kara suratlı üç beş işçiyi, eylem alanında gördüğümüzde bile! Bir vakitki, beş yüz bin kişilik 1 Mayısları unutup, yıllar sonra Taksim’de yürüyebildiğimize şükrettik! Kırıntılarla avuttuk kendimizi! Bizi buna mahkum edenler mi; şimdi, CHP ve BDP’den vekil olup on beş aylık asgari ücrete denk gelen maaşlar alma derdinde!..

Sorulara dönüyoruz. Artık sorular, devrimin yolu, yöntemi, stratejisine dair değildi. Basit ve acizdi sorular; solculuğun, yeniden tanımlamasına ön açacak içerikteydi. Yukarıda söylediğimiz üzere, “hata”ların üzerine gidiyordu. Solunsa, “hata”ları, nedense hiç bitmiyordu!.. Kadın sorununu konuşmamıştı solcular; Kürtlere ayrı devlet istememişti; sabah akşam faşizmle uğraşmış, kendi faşizan eğilimlerini gündem etmemişti; ahlakçıydı, tekçiydi, yabaniydi; lezbiyen, trans, transeksüel, travestilerden hiç bahsetmemişti; Ermenilerle dayanışmamıştı, Ermenileri kestik diye yazılar yazmamıştı… Eh, daha ne olsun ki; suçu büyüktü solcuların! Tek adam, lider kültürüyle, yukarıdan aşağıya şekillenen, sekter örgütleri ile; zaten bundan fazlasını yapamazlardı!.. Ve çözüm bulundu: Yenilik, yeniden düzenleme, bozma ve sökme!

Koca Sovyetleri bile dağıtan, parçalayan bu “çözüm”; tabii ki de Türkiye solunu tasfiye etmenin ilk adımını teşkil ediyordu. İlk adım atılırken, kadrolar ise çoktan dağılmıştı. Kimileri, solculuktan istifa etmiş, karşı tarafa geçmiş, Türkiye Cumhuriyeti’nin re-organizasyonunda görev alıyordu. Bunlar, kendilerini artık alenen liberal olarak tanımlıyor, geçmişlerinden kurtulmak istiyorlardı. Bir anlamda, “cesur ve yürekli” idiler; ama sadece bir anlamda; yedikleri bokun inkârına kalkışmıyorlardı. Bir diğer kesim ise, bunlardan daha sinsi ve alçak olanlar, hem döndüklerini açıkça söylemiyor hem de solculuktan dem vurmaya devam ediyorlardı. Onlara göre, sosyalizm zaten içinde liberalizmi barındıran, eksikleri olsa da, özgürlükçü bir teori idi; fakat, eski kafalı solcular, bunu anlayamamış, anlamak için de çaba sarf etmemişti. Bu tipler, o yıllardan bu yana, eski örgütlerine sövüyor; zamanında orada bulunmaktan dolayı duydukları pişmanlığı dile getirip duruyorlar. Bıkmadılar ve yorulmadılar. Solculara ettikleri küfürler sayesinde, Alman vakıfları ve Sorosçu kuruluşlardan, burjuva medyasından aldıkları maaşlarla yaşamaya devam ediyorlar.

Not edelim; sosyalizme inancını yitirmişleri kategorize eden bir çalışma yok ne yazık. Dönek denip geçiliyor herkese; fakat, iş başka. Biz, kabaca söyleyelim. Yukarıdaki iki grupta anılan kişiler, genelde, Aydınlık ve TKP geleneğine mensup olanlardan çıkıyor. Mahir Çayan ve Deniz Gezmiş geleneğinden gelen ve eskiden çok kitlesel olan hareketlere dâhil olanlar, karşı-devrimci kampa geçmiyor; genellikle ticaretle uğraşıyor ve seçmen veya üye olarak CHP’ye veya ulusal solcu partilere iltica ediyor.

Devam ediyoruz. Üçüncü grup konumuz değil; Allah onlara selamet versin. İlk iki gruba dönersek; kimdir bunlar, ne iş yaparlar? İsimlerine lüzum yok; kendileri, elleri kalem tutup ağızları laf yapabildiği ve ayrıca zamanında, solculuk dönemlerinde, kapitalizmi çok iyi öğrendiklerinden; doksanlardan bu yana, burjuva medyasında, rahatça iş buldular, tuttukları gazete köşelerinden, kaptıkları TV programlarından yazmaya, konuşmaya, devam ettiler. İktidarlara ilişmeye, bir taraftan da, muhalefete, yani sola akıl vermeye yetenekli olduklarından; zorlanmadan, yeni onursuz yaşamlarına alıştılar. Sözlerini kimse önemsemedi; ancak, herkes önemsermiş gibi göründü. Yazdıkları içeriksiz, inceliksiz yazılar; günün koşullarına göre analiz olarak halka sunuldu. Bu, herkesin işine geldi. Türkiye halkını aptallaştırmanın, en önemli aracıydı zira, yayın faaliyeti.

Bunlarla ilgili genişçe konuşmamızın, bir nedeni var elbette; yoksa, pespayelikleri ile vakit kaybetmezdik. Bizim derdimiz, bunların etkisi, gücü, hinterlandıyla. Ve maalesef, bizi üzen budur. Dördüncü grubun, aşağıda anlattığımız grup; ikinci grupla görünmeyen; ancak hep var olan sağlıksız ilişkisidir.

Tüm bu süreç, doğal ki, solun tamamını teslim alamadı. Onurunu, inancını kaybetmemiş, sayıca azsa da önemli bir kısım solcu da; 12 Eylül darbesinin yarattığı tahribatı, yeniden mücadeleye girişerek telafi etmeye, bunun içinde tekrar toparlanmaya, bir güç olarak, toplumsal alana geri dönmeye çalıştı. İyi niyetli girişimlerde bulundu. Fakat, büyük resmi asla göremedi. Her ne kadar, liberalizme meyletmiş eski solcularla arasına mesafe koymaya çalışsa da, zayıflık, kitleselleşememe gibi nedenlerle, onlarla bir kader ortaklığı yapmak zorunda kaldı. Solda birlik adına yapılan büyük birleşimler bunun tezahürüdür. Aynı düşünmek şart değil, önemli olan birliktir kafası ile; götü başı ayrı oynayan ne kadar dönek varsa, adam yerine konuldu. Tespitleri sakat da olsa, halka demokrasi temalı yazılar sunuyorlar, denilerek önemsendi. Yıllar geçip de, bu sünepelerce darbeci, statükocu ilan edilen zavallı ve iyi niyetli devrimciler; bu kez, bunlara küfürler dizmeye başladı. Fakat iş işten çoktan geçti. Şimdi artık, solumuz, maalesef bir enkazdır.

En son solda birlik tartışmalarına, Kürt hareketinin etrafında kümelenen solculara bir bakın; hatta, bunun dışında kalan irili ufaklı yapılara da bakın; hepsinin, söylemleri farklı da olsa, söylemlerinin içeriği aynıdır. Hepsi çevrecidir, Kürt milliyetçiliğine karşı sessizdir, Kürdistancıdır, feministtir, eşcinselcidir, Cumhuriyet ve Mustafa Kemal karşıtıdır, Alevicidir, Sevrcidir, elitisttir, ayrılıkçıdır, kozmopolitçidir, Ermenicidir, Sırrıcıdır, Yıldırım Türkercidir, Ezgi Başarancıdır… Bu kesimdeki solcular, kabul ve güzel, bedel ödemekten, mücadeleden kaçmıyorlar; fakat, yollarının yanlışlığının da asla farkına varmıyorlar. Yeni dünya düzenini analiz edemediklerinden; ulus-devletlerin parçalanma sürecini yalnızca izliyorlar. Bizim ulus-devletimizin tasfiyesine de seyirciler.

Sosyalistlerle ilgili olarak, bu kadarı yeterli sanıyorum. Yazması hiç de kolay olmayan bu mevzu ise, daha geniş. Liberalizm, çok büyük bir bataklık ve burada sadece devrimciler yok. Daha doğrusu, artık, bu bataklıkta olmayan bir siyaset yok. Tüm bu süreci hazırlayan ve sunan dünya emperyalizmi; ülkemizin en önemli, en nitelikli muhalefetini, sosyalistleri değiştirip dönüştürmekle yetinmedi; ki yetinemezdi. Nitelik, her zaman güç demek değildir; isteyen beğensin isteyen beğenmesin, halkın kafasındaki sol algı açısından; Türkiye’nin en güçlü partisi CHP’dir; bunun lamı ve cimi yoktur. Bu nedenle, CHP de bir operasyonu çoktan hak etmişti; ancak, emperyalistler, bunu, kolayca beceremedi. Sosyalistlerin yirmi yıla varan liberalleşme süreci, CHP’de, iki yıl öncesine kadar işlemedi. Bunda en büyük etken, CHP’nin sağlam bir ideolojiye sahip olması değil tabii ki; ekonomik olarak zaten liberal, ABD’ye cepheden karşı çıkmayan, sağcıların iktidarı kaybettiği anda yükseltilecek bir parti; siyasi alanda liberalleşmese de olurdu; bu yüzden, CHP, egemenlerin pek de hedefinde değildi. Bu, tabii, olumsuz yorum. Bir de, objektif olup madalyonun diğer yüzüne bakmak gerekiyor. CHP’nin liberalleşmesini, içeriden engelleyen bir toplumsal kitle vardı. Laiklik, Cumhuriyetçilik söylemlerinin zayıflatılmasına müsaade etmeyecek milyonlar; ve zaman zaman, 27 Mayıs ve 28 Şubat’ta örneğin, bu milyonların talepleri ile, öne çıkan ve görev alan Türk Ordusu; ABD’yi her zaman korkutmuştur. ABD böyledir zaten, kitleyi ve gözü pekliği görmesi yeterlidir; bu terörist devletin geri adım atması için.

ABD, yakın tarihte, çok kez, bizimle olan ilişkilerinde, geri adım attı. Şu an yaşadıklarımız; bu geri adımların neticesidir, bunların acısının çıkartılmasıdır. Bülent Ecevit’in, ölmeden önceki, takdire şayan son eylemi olan; Irak müdahalesine ortaklık etmeyi ve destek çıkmayı, korkusuzca reddi; Hüseyin Kıvrıkoğlu Paşa’nın Washington’la dört yıl boyunca muhatap olmaması; halkımızın, savaş tezkeresini, günlerce süren eylemlerle Meclis’ten geçirtmemesi… Bunların hepsinin intikamı; AKP’dir! AKP, ABD’ye geri adım attıran tüm kesimleri ezmiş ve o kesimlerin önderlerini tevkif ve mahpus etmiştir. Ve öğrenmiştir; Türk halkı, tarihsel karakterine uygun olarak, her zaman, anti-emperyalist bir “öz” taşımaktadır. Sağcısından solcusuna, doğru ya da yanlış biçimde, sahip olunan bu “değer”; her an her şeyi değiştirebilecek potansiyele sahiptir. CHP mi; tam da bu yüzden hedef tahtasındadır.

"Amerikanlar" dışında; halkımızın, zor günlerde umut olarak gördüğü parti, CHP’dir. Ve bu CHP, biz tabii ki her zaman eleştirdik ve uzak durduk; ama, doksan yıldır, içinde, partinin genel siyasi çizgisini her an değiştirmeye ve dümeni sola kırmaya hazır, insanlara sahiptir. Tüm yanlış işlerine rağmen, Deniz Baykal, Başbakan’a meydan okuyabilmiş; Türkiye Cumhuriyeti’ni yıkma davası olan Ergenekon’dan sanık olmuş devrimci-yurtseverlere sahip çıkabilmiştir. Bence CHP’ye operasyon kararı da, ABD ve Cemaat tarafından, o gün alınmıştır. Gelinen yer malumdur; dürüstlüğünden şüphe duymadığımız, bu özelliğini de her zaman takdir ettiğimiz; ancak, siyaseten bir kör olan, AKP’yi taklit ederek, iktidar olabileceğini zanneden; partisinin tarihinden habersiz; 27 Mayıs’ı darbe sanan; İsmet Paşa’yı tenkit etme gafletine düşen Kemal Kılıçdaroğlu ve dincilik, Kürtçülük, liberallikle malul ekibi… Üzülüyoruz; zira, söyledik, CHP, halkımızın son kalesidir, gidebileceği son sığınağıdır. Ve maalesef, hep de öyle kalacaktır.

CHP’nin dönüşümüne değinmişken; son zamanlarda, sosyalist kesimden dostlarımızın, bu mevzu ile ilgili, yanlış söylemler içinde olduğunu izliyoruz. CHP, geldiği nokta ile ilgili, elbette eleştirilmeli; ancak, bunu yaparken de çok dikkatli olmak; gücünü hala önemsediğim parti tabanını incitmemek gerekiyor. Ve şu önemli, artık, CHP tahlilleri nihayetlenmeli; bilmekte fayda var; CHP artık değişti, gerçek ve doğru anlamda, “liberal-sol” bir parti oldu. Artık, medyadaki tüm dönekler, yavaş yavaş CHP’ye göz kırpmaya başladı. AKP’nin olası bir güç kaybında, tüm menfaatçiler, CHP’ye koşacak; bunu sezebiliyorum. Bu yüzden, bu partiye laf yetiştirmek, vakit kaybı. Bunu bırakalım CHP’liler yapsın. Bizim işimiz, kendisini Atatürkçü, Kemalist, laik vs. olarak tanımlayan CHP’li insanlarla, başka hangi zeminlerde ortaklık edebileceğimiz olmalı. Hangi dergi, gazete, dernek, vakıflarda beraber bir muhalefet örebileceğimiz olmalı. Onlar, varsın, seçimlerde CHP’ye oy versinler. Sonra da gelip bizim nitelikli muhalefetimize destekte bulunsunlar; bu daha gerçekçi değil mi?

Özetle, hem sosyalistler; üzülerek anlattığım, süreci okuyamayıp liberallerle aynı yere düşen, Doğu Perinçek’in deyimi ile “devrime Fransız sosyalistler” hem de CHP, aynı şekilde, dönemi okuyamayıp niteliklerini yitirdiler; karşı-devrime direnmek yerine, karşı-devrime istemeden destek sağlar duruma düştüler. Kürt hareketine değinmeye bile gerek yok; “çözüm” dedikleri; ancak ne olduğunu kendilerinin de bilmedikleri şeyin sağlanması için, son yirmi yılı ABD’nin kapısında yatıp emperyalizmin kucağında sabahlayan PKK ve yasal uzantıları; zaten en başından beri liberal ve karşı-devrimci idi. MHP mi; Alparslan Türkeş’in oğlunun, ülkücü hareketin en üstteki adamlarından birinin, yakın tarihteki röportajında söyledikleri; yani, küreselleşme sürecinde, milliyetçiliğin değişmesi gerektiği iddiaları ile; anlaşılıyor ki, liberalizme yelken açmıştır. Partinin lideri, Fethullahçıların kaset komplolarına sert tepki gösterse, zaman zaman AKP’ye nitelikli muhalefet üretse de, sonuç olarak, yılları, AKP’ye payandalık ederek geçirdi. Geriye ise, sayacak, kayda değer bir siyasi çizgi kalmadı.

Sonuç mu; açıktır. Türkiye siyaseti, en sağından en soluna, “okyanus ötesi”nin çekimine girmiştir; hemen her grup, isteyerek ya da istemeyerek, liberalizmin etkisindedir. Çözüm ise, evvela, bizimle bu tespiti paylaşanların bir araya gelebilmesidir. Biz, nerede miyiz; yeni bir Bandırma vapuru bulabilmenin telaşında…

Alp GİRAY

iletisim@politikadergisi.com