Rusya'ya Karşı Renkli Devrimler ve Sivil Darbeler (4): Ukrayna'nın Turuncu Devrimi ve Boru Hattı Jeopolitiği

Ukrayna ve Rusya özellikle ülkenin doğusunda iktisâdî, toplumsal ve kültürel olarak öylesine kaynaşmıştı ki, birbirinden ayırt etmek neredeyse mümkün değildi. Rusya’nın Batı Sibirya’dan gelen doğalgaz boru hattı Ukrayna’dan geçerek Almanya, Fransa ve diğer Batı Avrupa ülkelerine ulaşıyordu. Askerî strateji açısından NATO’da yer alan ve tarafsız olmayan bir Ukrayna, Rusya’ya ölümcül darbe indirebilmek için gerekliydi. Gelişmiş Amerikan nükleer silâhlarının ve füze savunma sistemlerinin olduğu bir çağda, bu tam da Bush yöne-timinin istediği şeydi. 

Avrasya coğrafyası haritasına bakıldığında, 2000’den bu yana gerçekleştirilen Washington destekli renkli devrimlerin şablonu görülebilir: Rusya’yı tecrit edip ekonomik yaşam damarını Ukrayna’dan kesmek. Bu yaşam damarı Rusya’nın Urallar ve Sibirya’daki devâsa petrol ve doğal gaz rezervlerini Batı Avrupa ve Avrasya’ya taşıyan boru hatları şebekesidir.

Rusya NATO ülkeleri tarafından kuşatılmaktadır ve Ukrayna NATO’ya dâhil olursa Rusya’nın ekonomik ve askerî güvenliği için yıkıcı bir tehlike teşkil edecektir.

Ukrayna’nın eski bir Rus Cumhuriyetinden NATO-perest bir ABD uydusuna dönüştürülmesi 2004’te John Herbst tarafından tertiplenen “Turuncu Devrim” aracılığıyla gerçekleşmiştir. Mayıs 2003’te Ukrayna’ya ABD büyükelçisi olarak atanan Herbst’in faaliyetlerini Amerikan Dışişleri Bakanlığı örtülü bir şekilde şöyle anlatıyordu:

“Görevi süresince ABD-Ukrayna ilişkilerinin gelişti-rilmesi ve Ukrayna’da adil bir başkanlık seçimi olması için çalıştı. Kiev’de, Turuncu Devrime tanıklık etti. Bundan önce Büyükelçi John Herbst ABD’nin Özbekistan Büyükelçisiydi ve burada Afganistan’daki Dâimî Özgürlük Operasyonunun gerçekleştirilmesi için bir Amerikan üssünün kurulmasında kritik rol oynadı.”(1)

Washington’un Ukrayna’daki rejim değişikliği tertibinde destekleyeceği kişi Ukrayna Merkez Bankası eski başkanı,  ellilik Viktor Yuçenko idi. Yuçenko’nun Chicago doğumlu bir Amerikan vatandaşı olan eşi, Kateryna hem Reagan, hem de George H. W. Bush yönetimlerinde ve ABD Dışişleri Bakanlığında resmi olarak görevliydi. Ukrayna’ya Washington’daki en etkili muhafazakâr Cumhuriyetçilerden Grover Norquist’in de bulunduğu ABD-Ukrayna Vakfı’nın temsilcisi olarak geldi. Norquist George W. Bush’un Başkanlığını destekleyen “koyu sağın yöneticisi” olarak anılıyordu.(2) Yuçenko’nun Başkanlık için yapacağı kurnaz kampanyanın amacı, Ukrayna’nın NATO ve Avrupa Birliği’ne girişini savunmaktı. Kampanyasında çok sayıda turuncu renkli flamalar, bayraklar, posterler, balonlar ve aksesuarlar kullanılması bu hareketin basın-yayın organlarınca “Turuncu Devrim” olarak adlandırılmasına neden oldu. Turuncu devrimciler de yeniden yapılan şaibeli bir seçimi kazanmasında ona yardımcı olan ve büyük sokak gösterilerinin düzenlenmesinde önemli bir rol oynayan Washington destekli “demokrasiperest” gençlik gruplarıydı.

Ukrayna’da Yuçenkocu hareket Pora (Zamanı Geldi) sloganıyla eylemler yaptılar ve Gürcistan’da Gül Devrimin tertiplenmesine yardımcı olan kişileri Ukrayna’ya getirdiler: Gürcistan Özgürlük Enstitüsü eski üyesi, Gürcistan Savunma ve Güvenlik Meclis Komitesi Başkanı, Givi Targamadze; ayrıca Gürcistan gençlik gurubu Kmara’nın üyeleri. Ukrayna’nın muhalefet liderleri şiddet içermeyen mücadele teknikleri hakkında Gürcülere danıştılar. “Gül Devirimi”ni destekleyen Gürcü rock grupları Zumba, Yumuşak Atış ve Yeşil Oda, şimdi de Kiev’in merkezinde Yuçenko’nun kampanyasını desteklemek için Kasım 2004’te bir yardımlaşma konseri düzenliyorlardı.(3)

Washington merkezli bir halkla ilişkiler şirketi olan Rock Creek Creative de, turuncu logo ve renk etrafında Yuçenko taraftarı bir web sitesi tasarlayarak Turuncu Devrimin “markalaşmasında” önemli bir rol oynadı.(4)

Konser alanında çeşitli unsurlarla Yuçenko’nun 2004’te kaybettiği seçimlerde hile olduğuna dair bir hava yaratmak ve yeni bir seçim düzenlenmesine destek toplandı. CNN ve BBC gibi Batılı basın-yayın organları ile işbirliği içinde Pora ve diğerleri gibi özellikle seçim gözlemcisi gençlik gruplarını kullanarak ikinci bir seçim tertiplendi. Ocak 2005’teki bu ikinci seçimde, Yuçenko az farkla kazanarak kendini Başkan ilan etti. ABD Dışişleri Bakanlığı Ukrayna’daki Başkanlık seçimleri için 20 milyon dolar harcadı.(5)

Gürcistan’daki aynı ABD destekli sivil toplum kuruluşları Ukrayna’da da sonuç verdi: George Soros Açık Toplum Enstitüsü; Özgürlük Evi; ve Ulusal Demokrasi için Bağış ile iki ortağı Ulusal Cumhuriyetçiler Enstitüsü ve Ulusal Demokratikler Enstitüsü. Ukrayna raporlarına göre, ABD merkezli STK’lar ile muhafazakâr ABD-Ukrayna Vakfı, Pora ve Znayu muhalefet hareketlerini besleyerek ve anketçileri eğiterek tüm Ukrayna’da faaliyet göstermişlerdi.(6)

Washington’un 2004’de Gürcistan ve Ukrayna’daki başarılarını takiben 2004’te Putin, Batı Avrupa NATO ülkelerinin çok ihtiyaç duyduğu ve Rusya’nın elinde bulunan önemli bir stratejik kozun üzerindeki kontrolü sağlamak için harekete geçti: Enerji. Rusya dünyanın en büyük doğal gaz üreticisiydi.

(Devam edecek)

iletisim@politikadergisi.com

_____

1 ABD Dış İşleri Bakanlığı, John E. Herbst Biyografisi, http://www.state.ogv/r/pa/ei/biog/67065.htm.

2 Kateryna Yuçenko, Biyografi, Benim Ukraynam: Viktor Yuçenko’nun Kişisel vebsitesi, 31 Mart 2005, http://yusc-henko.comua/eng/Private/Family/2822/

3 Wikipedia’da Turuncu devrim, http://en.wikipedia.org/wi-ki/Orange_Revolution.

4 Andrew Osborn, Amerikalılar Yuçenkoyu Zehirlediklerini Kabul Ediyorlar, The Independant UK., 12 Mart, 2005, http://truthout.org/article/us-played-big-role-ukraines-orange-revolution.

5 Dmitry Sudakov, ABD Ukrayna ve Moldova’da Seçimlere 20 milyon Dolar Yatırıyor, Pravda.ru, 11 Mart 2005.

6  ‘Nicholas’, Turuncu Devrimin arkasındaki Güçler, Kiev Ukrayna Haber Blogu, 10 Ocak 2005, http://blog.kievuk-raine.info/2005/01/forces-behind-orange-revolution.html.

İngilizceden çeviren: Levent KARTAL