AKP Anayasası

   Hükümet, kendisine muhalif olan her alanda reform çalışmalarını sürdürmeye devam ediyor. Yüksek yargının yetkilerinin kısıtlanması ve siyasi partilerin kapatılmasının zorlaştırılması bugün iktidar sahibi olan AKP için olumlu şeyler ifade etse de geleceğin Türkiye’sini olumsuz yönde etkileyecektir.

   2002 yılından bu yana iktidarın sahibi AKP kapatılmaktan son anda kurtulmuştu. O gün bugün Anayasa reformu için çok daha titiz ve hızlı çalışıldı. AKP tekrar aynı durum ile karşılaşmamak için kapatılması güç olsun hatta imkânsız olsun diye reformu gün yüzüne çıkardı.

   Anayasa değişikliği, yargı reformu, askerin sivil yargıda yargılanması ile birçok yenilik, AKP Anayasası paketinde yer alıyor. Uzun ve titiz çalışmayı gelin birlikte inceleyelim.

   Teklif Metni;

   X.Kanun önünde eşitlik

   Madde 10- Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesinin sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar ve engelliler gibi özel surette korunması gerekenler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.

   A.Özel hayatın gizliliği

   Madde 20- Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. Milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak, usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin üstü, özel kâğıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz. Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızası ile işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenir.

   V. Yerleşme ve seyahat hürriyeti

   Madde 23- Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir. Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.

   I.Ailenin korunması ve çocuk hakları

   Madde 41- Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır teşkilatı kurar. Her çocuk, yeterli himaye ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, çocuk istismarı, cinsellik ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirler alır.

   A. Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı

   Madde 53- İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptir. Memurlar ve diğer kamu görevlileri, toplu sözleşme yapma hakkına sahiptirler. Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Uzlaştırma Kuruluna başvurabilir. Uzlaştırma Kurulu kararlar kesindir ve sözleşme hükmündedir. Toplu sözleşme hakkının kapsamı, istisnaları, toplu sözleşmeden yararlanacaklar, toplu sözleşmenin yapılma şekli, usulü ve yürürlülüğü, Uzlaştırma Kurulunun teşkili, çalışma usul ve esasları ile diğer kanunla düzenlenir.

   B. Siyasi Partilerin Uyacakları Esaslar

   Madde 69- Siyasi partilerin faaliyetleri, parti içi düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygun olur. Bu ilkelerin uygulanması kanunla düzenlenir.

   Siyasi partiler, ticari faaliyetlere girişemezler. Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince takip edilir. Siyasi partilerin mali denetimi Sayıştay tarafından yapılır. Denetimler sonrası Sayıştay’ın vereceği kararlar kesindir.

   Siyasi patilerin kapatılması, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesince kesin olarak karara bağlanır.  Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine, TBMM ‘de grubu bulunan her bir siyasi partinin beşer üye ile temsil edildiği ve Meclis Başkanının başkanlığında oluşturulacak Komisyonun üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ve gizli oyla vereceği izin üzerine açılacak dava, Anayasa Mahkemesince kesin olarak karara bağlanır. Komisyonun bu kararı, yargı denetimi dışındadır. Reddedilen izin başvurusunda ileri sürülen sebepler, hiçbir şekilde yeni bir başvuruya konu olamaz. Siyasi parti gruplarında ve TBMM’de izin konusunda görüşme yapılamaz ve karar alınamaz. Meclis çalışmalarındaki oy ve sözler, Mecliste ileri sürülen düşünceler ve Meclisçe başka karar bir karar alınmadıkça bunların Meclis dışında tekrarı veya açığa vurulması ile idarenin eylem ve işlemleri, odaklaşmanın tespitinde gözetilemez. Devlet yardımından yoksun bırakılma, bağlı olduğu kapatma davasının ve kararının usulüne tabi olup tek başına dava konusu kılınamaz.

   Temelli kapatılan bir parti bir başka ad altında kurulamaz. (kaldırılmaktadır)

   Temelli kapatma. (kaldırılmaktadır)

   Anayasa Mahkemesi’nin kapatmaya ilişkin kesin kararının Resmi gazetede gerekçeli olarak yayımlamasından başlayarak beş yıl süreyle değil üç yıl süreyle bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve denetçisi olamazlar.

   5. Milletvekilliliğinin düşmesi

Madde 84- İstifa eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesi, istifanın geçerli olduğu TBMM Başbakanlık Divanınca tespit edilip kararlaştırılır. Hüküm giyme veya kısıtlama halinde düşmesi, bu husustaki kesin mahkeme kararının Genel Kurula bildirilmesiyle olur.

   Partisinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olduğu Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararında belirtilen milletvekilinin milletvekilliği, bu kararın Resmi Gazetede gerekçeli olarak yayımlandığı tarihte sona erer. TBMMM Başkanlığı bu kararın gereğini derhal yerine getirip Genel Kurula bilgi sunar. (Yürürlülükten kaldırılmaktadır)

   B. Başkanlık Divanı

   Madde 94- Türkiye Büyük Millet Meclisi Başbakanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçimlerin görev süresi iki yıldır, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi üç yıldan o yasama döneminin sonuna kadar devam eder, şeklinde değişmiştir.

   B. Yargı Yolu

Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler ile Yüksek Askeri Şuranın kararları yargı denetimi dışındadır. Ancak, Yüksek Askeri Şuranın Silahlı Kuvvetlerden her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır. Yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı (dır.) olup, hiçbir surette yerindelik denetimi kullanılamaz.

   1.Genel ilkeler

   Madde 128-  Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. Ancak, mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme saklıdır.

   2. Görev ve Sorumlulukları, Disiplin Kovuşturulmasında Güvence

   Madde 129-  Uyarma ve kınama cezalarıyla ilgili olanlar hariç (kaldırılmaktadır), disiplin kararları yargı denetimi dışında bırakılamaz.

   G- Hakim ve Savcıların denetimi yerine; Adalet hizmetlerinin denetimi

   Madde 144-  Hakim ve savcıların görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme; görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini, hal ve eylemlerin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uymadığını araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma, Adalet Bakanlığının izni ile adalet müfettişleri tarafından yapılır. Adalet Bakanı soruşturma ve inceleme işlemlerini, hakkında soruşturma ve inceleme yapılacak olandan daha kıdemli hâkim veya savcı eliyle de yaptırabilir. (Yürürlülükten kaldırılmaktadır). Adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığınca denetimi, adalet müfettişleri eliyle yapılır. Buna ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

   H. Askeri yargı

   Madde 145-  Askeri yargı, askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür.

   Bu mahkemeler; asker kişilerin, sadece askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri askeri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür. Savaş hali haricinde, asker olmayan kişiler askeri mahkemelerde yargılanamaz. (Askere sivil mahkeme yolu)

   A. Anayasa Mahkemesi

   1.Kuruluşu

   Madde 146- Anayasa Mahkemesi on bir asıl ve dört yedek üyeden kurulurudur hükmü, on dokuz üyeden kuruludur şeklinde değişmektedir.

   TBMM; iki üyeyi Yargıtay’dan değil Sayıştay Genel Kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından, her boş yer içi gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının avukatlar arasında gösterecekleri üçer aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer. Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay, bir üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesi genel kurularınca kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, üç üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumları üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden; beş üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar veya Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından, iki üyeyi ise yüksek öğrenim görmüş TC vatandaşları arasından seçer.

   2. Üyeliğin sona ermesi yerine; Üyelerin görev süresi ve üyeliğin sona ermesi

   Madde 147- Anayasa Mahkemesi üyeleri on iki yıl için seçilirler. Bir kimse iki defa Anaysa Mahkemesi üyesi seçilemez. Anayasa Mahkemesi üyeleri altmış beş yaşını doldurunca emekliye ayrılır. Zorunlu emeklilik yaşından önce görev süresi dolan üyelerin başka bir görevde çalışmaları ve özlük işleri kanunla düzenlenir.

   3. Görev ve yetkileri

   Madde 148- Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve TBMM içtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve anaysa şikâyeti başvurularını karara bağlar. Herkes, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki anayasal hak ve özgürlüklerin birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla ve kanun yollarının tüketilmiş olması şartıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

   Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcı vekili yapar. Yüce divan kararları kesindir. (kesin hükmü kaldırılmaktadır)

   Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir. Genel kurulun bu başvurusu üzerine verdiği kararlar kesindir.

   4. Çalışma ve yargılama usulü

   Anayasa Mahkemesi; Başkan ve on üye ile toplanır, salt çoğunluk ile karar verir. Anayasa değişikliklerinde iptale ve siyasi parti davalarında kapatmaya karar verebilmesi için beşte üç oy çoğunluğu şarttır. Anayasa Mahkemesi, üç daire ve Genel Kurul halinde çalışır. Daireler, daire başkanlığından dört üyenin katılımıyla toplanır.  Genel Kurul, Mahkeme Başkanının başkanlığında en az dört üye ile toplanır. Daireler ve Genel Kurul kararlarını salt çoğunlukla alır. Anaysa şikâyetlerinin kabul edilebilirlilik incelemesi için komisyon oluşturulabilir. Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına ya da Devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için üye tamsayısının üçte iki oy çoğunluğu şarttır.

   D. Askeri Yargıtay

   Madde 156- Askeri Yargıtay’ın kuruluşu, işleyişi, mensuplarının disiplin ve özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

   III. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu

   Madde 159-  Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu yirmi bir asıl ve on yedek üyeden oluşur; üç daire halinde çalışır.

   Not: Bu maddede yapılanlar değişim değil HSK’nın yetkilerinin tümden yenilenmesi, başkalaşması ve görev sorumluluk alanlarının kalıplaştırılması anlamını taşımaktadır. HSK’nın neredeyse tüm kadrosu İktidardaki Siyasi parti tarafından seçileceğinden, eli kolu bağlama niteliğini de taşıyan bu uzun teklif metnini özetlemiş olalım.

   Sonuç olarak; Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının bazı maddelerinde değişiklik yapılmasında hakkında hazırlanan taslak metni henüz kabul edilmiş değil. Ancak, hükümetin bu konuda ısrarlı olacağı kesin.

   Siyasi Partilerin kapatılmadığı,

   Darbe girişimlerinin sivil mahkemeye yönlendirildiği,

   TBMM’nin görev süresinin 4 yılda bir iken 2 yıla düşürüldüğü,

   HSYK’nın yapısının tümden değiştiği,

   T.C. vatandaşı olup üniversite mezunu olana Anayasa Mahkemesi üyeliği fırsatının olduğu,

   Milletvekilliğinin düşmediği,

   12 Eylül’e yargı yolunun açıldığı,

   Anayasa Mahkemesi üyelerinin çoğaldığı,

   Haşim Kılıç’ın kendisi istemeyene kadar başkan olduğu,

   Yüce Divan kararlarına yargı yolunun açıldığı,

   Ve tüm bu önerilen maddelerin muhalefet tarafından kabul görmeyen maddelerini “halkoylamasına” götürmeyi de düşündüren bir Anayasadan bahsediyoruz.

   Erdoğan’a göre değişen Türkiye’ye ayak uydurması gerekiyormuş Anayasanın. Bu da yeni taslak ile mümkün olabilirmiş ancak.

   Kabuğunu değiştirmiş bir ülkeden mi, içteki sorunlarını dahi çözemeyen bir partinin yürüttüğü iktidarın rüyasından mı, yoksa kuşatma altına alınmış bir ülkenin değişimimidir bahse konu olan değişen Türkiye?

   Çağdaş medeniyetler seviyesine kutuplaşmış, kuşatılmış, sivil darbenin nefesini ensesinde hisseden milli irade ile mi ulaşılacaktır?

   Tüm bu soruların ve yeni taslağın getireceği yükümlülüklerin, vereceği sıkıntıların sonuçlarını hep birlikte göreceğiz.

Nuran.Talay@PolitikaDergisi.com

 [Bu yazı, Politika Dergisi Sayı 21’de yer almıştır. Tüm fazladan özellikleri ile özgün sayıyı indirmenizi salık veririz. Sayı 21’i indirmek için buraya tıklayınız. ]