Özel(!) Güvenlik Güçleri (1)

Günümüz toplumunun risk toplumu yollu çağrıldığını biliyoruz; ancak bu söylem güvenlik zafiyetinin bir sonucu mudur, yoksa bunu yaratarak veya abartarak bundan faydalanmak isteyenlerin yaptıklarının bir sonucu mudur? 1789 ile beraber insanlar daha bilinçli olarak güvenlik haklarını talep ettiler. Güvenlik, doğuştan gelen ve üzerinde tartışma yürütülemeyecek ondan bir ticari talepte bulunulmayacak hak haline gelmiştir. Modern devletlerin vatandaş-devlet ilişkisinde karşılıklı olarak hak ve yükümlülüğe dayandığını biliyoruz. Askerlik yapma yükümlülüğüne sahipseniz öyleyse vatandaş olarak da güvenlik hakkınız devlet tarafından karşılanır. Gelişmiş toplumlarda, bir başka deyişle, günümüz toplumlarında şehirleşme ile birlikte insanların aralarındaki ilişki potansiyeli hiç olmadığı bir seviyeye yükselmiştir. Artan ilişkilerin sonuçları arasında suç oranının yükselmesi de bulunmaktadır; fakat bu olguya bakarken her şeyi görebilmek gerekir.

Dostoyevski ünlü eseri Suç ve Ceza’da suç oranının toplumun düzene karşı bir isyanı olduğunu anlatmıştır. Peki bunu bugünün devlet adamlarına, yetkililerine anlatabilir miyiz? Sanmıyorum. Bu, ayrıca bu yazımın ikincisinde de anlatacağım bir konu. Bugünkü yetkililerin yalnızca dayaktan, tehditten anladığını varsaymamız için elimizde pek çok kanıt var. Bu yolda yasaları getirmişlerdir. Bir hukuk devleti, suç oranı karşısında kanunların da belirttiği cezalarla buna çare bulmaya daha doğrusu suçu önlemeye çalışır, böylece insanların güvenliği sağlanır, anlayışı hakimdir. Öte yandan, suçu önleme çabası içerisinde devletin kolluk güçleri vardır. Ordu, ülke sınırlarını korumakta ve olası savaş ya da beklenmeyen bir şekilde darbelerde şehir hatlarında yerini almaktadır. Bunun dışında olağan zamanlar dahilinde şehirlerde özellikle şehir içlerinde suçu önlemek ya da suçluyu yakalamak görevi polise aittir ve bu görev bir hukuk devletinin, vatandaşının haklarını korumak ve suçu önlemek konusundaki en önemli duruşudur.

Tüm bunlara rağmen son yıllarda artan suç oranından ve polisin her yere yetişemediğinden yola çıkılarak “özel güvenlik güçleri” devreye sokulmuştur. Bunun ortaya çıkış yerinin her hakkın neredeyse parayla ifade edildiği Birleşik Devletler olması bizi şaşırtmıyor. Özel güvenliğin bu denli hızlı yayılmasında en önemli nedenlerden biri de ucuzluk ilkesidir. Yargı, özel güvenlikte çalışan insanların sendikal haklarını kabul etmiş durumda değildir. Sendikasızlık ise eninde sonunda az maliyet demektir. Öte yandan vasıfsız işsizlere en iyi iş imkanlarından birini oluşturması da devleti güvenlik alanını özelleştirmeye iten nedenlerden biridir, ama en önemlisi değil. Bu nedenleri ikinci yazımda ele almayı planlıyorum. Güvenliğe dönecek olduğumuzda, esas olarak güvenlik duygusunun ancak ve ancak devlet tarafından sağlanması gerektiğini söylemeliyim. Özel güvenliğin anlamı ticari ilişkilerin güvenlikte yerini alması demektir ki üzülerek söylüyorum, bunun sonu kaotik toplumsal ve sınıfsal bir vakadır.

Bunlardan başka, söylenmesi gereken iki önem ifade eden durum daha vardır. Bunlardan birincisi karşımıza soru olarak çıkmaktadır: Özel güvenlik güçlerinin bu derece ortada yerini almış olması topluma yön verenler tarafından insanlar üzerinde yaratılmak istenen bir korku öğesi olabilir mi? Çünkü bilirsiniz, tehlike dayağın kendisinden daha caydırıcıdır. Korkan bir kişi ya da toplum ise düşünemeyen bir mahluk konumuna düşer ki bu da kişinin kolaylıkla yönetilmesini sağlar. Bu korku yönetiminden beklenen sonuçlara burada değinmeyeceğim. İkincisi ise ticarete dönüşen güvenlik alanındaki kâr oranını artırmak isteyen sermaye grubu yasa koyucular üzerinde nasıl bir etkiye sahiptir? Yalnızca sormaktayım. Biliyorsunuz ki yatırımcının en büyük amacı profit-maximization (kar oranını yükseltme)’dır.Güvenlik de ticari bir alana dönüşmeye başladığına göre sorumuz daha bir anlam kazanmaktadır. Sormak sınırlarımızı kaldırır. Bu konuda rasyonel olabileceğini düşündüğüm bir önermeye daha sahibim. Devleti oluşturanlar, devletten emekli olanlara, sivil veya askeri, iş alanı yaratabilmek için özel güvenlik şirketlerinin yolunu açmış mıdır? Teşvikler var mıdır?

Görüldüğü gibi güvenlik alanında söylenen ve söylenmesi gereken daha pek çok şey var. Güvenlik hakkının devlet tarafından karşılandığı yıllarda Türkiye’deki suç oranı özel güvenlik güçlerinin ortaya çıkışıyla birlikte patlama yaşıyor. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün raporlarına göre özel güvenlik şirketlerinin Türkiye’de yeni yeni ortaya çıktığı (Türkiye’de 1982 Anayasası özel güvenlik şirketlerine izin veren ilk yasadır) 1995 yılındaki asayiş suç sayısı 227.983 iken 2009 Ocak-Kasım arası asayiş suç sayısı 852.876’dır.

Güvenlik şirketlerinin ortaya çıkışından bu yana suç oranı patlama yaşamış durumda. Elbette ki bu sadece güvenlik şirketlerine bağlanacak bir durum değildir. Sonuçta halkın içinde yaşadığı koşullara isyanıdır, bu suç oranı. Kapkaç vakalarındaki suçluları da azılı birer seri katilmiş gibi ya da hapishaneye girmiş olan herkesi ezilmesi gereken bir böcek gibi gösteren basını da aslında anlamaktayım. İkinci yazımda bunları anlatmaya çalışacağım.

Alphan TELEK
iletisim@PolitikaDergisi.com